Paus Franciscus (88) overleden: een leven van nederigheid, moed en wereldwijde verbondenheid

Op Tweede Paasdag, 21 april 2025, werd de wereld opgeschrikt door het nieuws van het 0verlijden van Paus Franciscus. In de vroege ochtend meldde het Vaticaan dat de geliefde geestelijk leider op 88-jarige leeftijd vredig is heengegaan in zijn residentie, de Domus Sanctae Marthae, in Vaticaanstad. Het verdrietige nieuws volgt slechts één dag na zijn laatste publieke optreden op Paaszondag, waarmee hij miljoenen mensen nog één keer wist te raken met een boodschap van vrede, mededogen en hoop.

Zijn d00d betekent het einde van een tijdperk, maar ook het begin van een periode van bezinning, dankbaarheid en eerbetoon aan een man die de wereld op unieke wijze wist te verbinden.

Laatste publieke optreden op Paaszondag

Op Eerste Paasdag, zondag 20 april, verscheen paus Franciscus voor het laatst in het openbaar. Ondanks zijn broze gezondheid, toonde hij zich nog eenmaal aan de duizenden gelovigen die zich op het Sint-Pietersplein hadden verzameld. In zijn rolstoel liet hij zich begeleiden naar het balkon van de Sint-Pietersbasiliek, vanwaar hij de traditionele Urbi et Orbi zegen uitsprak: “Aan de stad en de wereld”.

Hoewel hij zijn toespraak dit jaar grotendeels liet voorlezen door een aartsbisschop, was het moment bijzonder emotioneel. De paus groette de menigte met een warme glimlach en wenste iedereen een “Buona Pasqua!” – een vrolijk Pasen. Hij sprak zich uit over meerdere wereldwijde zorgen, met een krachtige oproep tot vrede en vrijheid van religie.

Een boodschap van urgentie en mededogen

In zijn laatste paastoespraak liet Franciscus een diepgaande boodschap na. Hij veroordeelde het toenemende antisemitisme, sprak zijn zorgen uit over het aanhoudende geweld in Gaza, Soedan en Oekraïne, en benadrukte het belang van fundamentele vrijheden.

“Er kan geen echte vrede bestaan zonder vrijheid van religie, zonder vrijheid van denken, van meningsuiting, en zonder respect voor de overtuigingen van anderen,” aldus de paus.

Hij uitte zijn medeleven met de christelijke gemeenschap in Gaza, waar de aanhoudende gevechten volgens hem “een dramatische en betreurenswaardige humanitaire situatie” veroorzaken. Zijn woorden maakten diepe indruk op gelovigen wereldwijd.

Na zijn toespraak werd paus Franciscus, zichtbaar verzwakt maar vastberaden, in een open voertuig rondgereden over het plein, zwaaiend naar de duizenden aanwezigen.

Gezondheid al langere tijd fragiel

Paus Franciscus kampte de afgelopen jaren met meerdere gezondheidsproblemen. Vier weken voor zijn 0verlijden werd hij opgenomen in het Gemelli-z!ekenhuis in Rome, waar hij ruim een maand verbleef wegens een ernstige dubbele longontsteking. Hoewel hij na zijn ontslag voorzichtig hoopvol leek, bleven zijn artsen bezorgd over zijn conditie.

De z!ekte verzwakte hem zodanig dat hij voor het eerst sinds zijn pausverkiezing in 2013 grote delen van de Goede Week moest overslaan. Zo was hij afwezig bij de kruisweg in het Colosseum, de paaswake in de basiliek en de traditionele voetwassing op Witte Donderdag. Wel verscheen hij op Paaszaterdag kort om bezoekers te begroeten.

De officiële d00dsoorzaak was een beroerte, gevolgd door een coma en een onomkeerbare hartstilstand.

Een historische paus

Paus Franciscus werd geboren als Jorge Mario Bergoglio op 17 december 1936 in Buenos Aires, Argentinië. In 2013 werd hij gekozen tot de 266e paus van de Rooms-Katholieke Kerk, als opvolger van paus Benedictus XVI, die vrijwillig terugtrad. Zijn verkiezing was historisch: hij was de eerste paus uit Latijns-Amerika, de eerste jezuïet en de eerste niet-Europese paus in ruim duizend jaar.

Vanaf het begin bracht hij een frisse wind in het Vaticaan. Hij koos bewust voor eenvoud – verbleef niet in het pauselijk paleis, maar in het gastenverblijf; reed in een eenvoudige auto in plaats van in een pausmobiel; en droeg vaak zijn eigen koffertje. Zijn nuchterheid, toegankelijkheid en sociale betrokkenheid maakten hem al snel geliefd bij zowel gelovigen als niet-gelovigen.

Hervormer van het Vaticaan

Een belangrijk onderdeel van zijn pontificaat was het hervormen van de interne structuren van het Vaticaan. Hij pakte corruptie aan binnen de Romeinse Curie, verhoogde de financiële transparantie van het Vaticaan en benoemde meer kardinalen uit niet-westerse landen om de wereldwijde vertegenwoordiging binnen de Kerk te vergroten.

Ook sprak hij zich herhaaldelijk uit over sociale rechtvaardigheid, milieubescherming, de positie van vluchtelingen en de noodzaak van wereldwijde solidariteit. Zijn encycliek Laudato si’, een oproep tot zorg voor de aarde, werd wereldwijd gezien als een mijlpaal binnen het religieuze denken over klimaatverandering.

Een paus van dialoog en empathie

Wat Franciscus werkelijk uniek maakte, was zijn benaderbaarheid. Hij gebruikte gewone taal, schuwde geen gevoelige onderwerpen, en durfde vergeving en barmhartigheid centraal te stellen in zijn leer. Hij zocht de dialoog op met andersdenkenden, andere religies, en zelfs mensen buiten het geloof.

Zo sprak hij zich uit voor een mildere benadering van gescheiden katholieken, homoseksuele stellen, en mensen in complexe levenssituaties. Hij riep op tot inclusiviteit en luisterde oprecht naar de zorgen van de samenleving.

“Wie ben ik om te oordelen?” is misschien wel zijn beroemdste uitspraak – en een die de toon zette voor een kerk die luistert in plaats van alleen voorschrijft.

Wereldwijde reacties en eerbetoon

Na de bekendmaking van zijn 0verlijden stroomden vanuit alle hoeken van de wereld reacties binnen. Leiders van verschillende religies, presidenten, premiers en burgers spraken hun bewondering uit voor de nederige en dappere wijze waarop Franciscus zijn ambt bekleedde.

Vanuit zijn geboorteland Argentinië tot aan de Filippijnen, van Duitsland tot Zuid-Afrika — overal werden kerken geopend voor speciale gebedsdiensten en herdenkingen. Veel mensen noemden hem “de paus van het volk”.

Uitvaart en laatste rustplaats

De uitvaartmis van paus Franciscus staat gepland voor zaterdag 26 april 2025 in de Sint-Pietersbasiliek. Verwacht wordt dat miljoenen mensen wereldwijd de ceremonie live zullen volgen. Aansluitend zal hij worden bijgezet in de Basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome, een plek die hem na aan het hart lag en waar hij bij zijn pausverkiezing al bloemen legde voor Maria.

De tussenliggende dagen staan in het teken van rouw en eerbetoon. Pelgrims uit alle continenten trekken naar Rome om afscheid te nemen van de paus die hen hoop, troost en inspiratie gaf.

Een blijvende nalatenschap

De impact van paus Franciscus zal nog jarenlang voelbaar zijn. Hij toonde dat leiderschap niet hard, afstandelijk of ongenaakbaar hoeft te zijn. Integendeel: zijn kracht lag in zijn zachtheid, zijn bereidheid om te luisteren, en zijn diepe geloof in het goede in de mens.

Met zijn 0verlijden verliest de wereld een spiritueel leider, maar zijn boodschap leeft voort. Zijn pleidooien voor vrede, menselijkheid, duurzaamheid en gerechtigheid blijven richtinggevend – zowel binnen als buiten de kerk.

In herinnering

Paus Franciscus bracht de Kerk dichter bij de mensen. Niet via macht, maar via eenvoud. Niet door te oordelen, maar door te verbinden. Hij was een man van zijn tijd, en tegelijkertijd een gids naar een betere wereld. Een man die in stilte afscheid nam, maar wiens woorden blijven klinken.

Rust zacht, paus Franciscus. Je licht blijft branden.